Traje sezona krpelja: Da li ovih zglavkara danas ima više nego nekada? 4o

Svake godine s početkom lijepog vremena srećemo se na zelenim površinama sa jednom vrstom starosjedioca ovih prostora – krpeljima.

U gradskim sredinama kao što je Beograd najviše krpelja srećemo u sredinama koje imaju bujnu vegetaciju: Košutnjak, Ada Ciganlija, Topčider, Zvezdara, ali i na drugim zelenim površinama koje nijesu uređene.

Ovim artropodima odgovaraju gotovo svi klimatski uslovi od temperature +4 °C pa naviše, i odlično su prilagođeni svim klimatskim oblastima. Srećemo ih na kopnu i ostrvima širom svijeta, pa čak i na Antarktiku, đe se hrane na morskim pticama.

Međutim, usljed klimatskih promjena, „sezona” krpelja se promijenila, uključujući i u Srbiji.

Krpelja danas ima tokom čitave godine, ali sa još uvijek prepoznatljivim sezonama.

Optimalna temperatura za aktivnosti krpelja, kada najveći broj krpelja traga za domaćinom, je između 20 i 25 °C, kada je aktivno više od 40% odraslih jedinki i 30% nimfi (što je faza razvoja krpelja između larve i adulta).

Važan faktor je i vlažnost vazduha, đe je za krpelje optimalno između 45 i 80%, kao i dužina dana i noći i, za vrste koje žive na otvorenim staništima, sunčano zračenje – koje dovodi do akumuliranja toplote u tijelu krpelja, i izaziva početak aktivnosti i na nižim temperaturama.

U normalnim okolnostima, pored proljeća, drugi „pik” aktivnosti krpelja je na jesen, kada nova generacija ima svoj prirodni ciklus, od početka septembra pa sve do pojave prvog snijega i spuštanja temperatura ispod 0 °C. Naučna saznanja nam kažu da su ovi proljećni i jesenji periodi još uvijek najoptimalniji za život krpelja, i tada ih najviše ima.

U nekada tipičnim prilikama za Srbiju, u jesen, kada temperatura opadne ispod 5 °C, krpelji se ukopavaju u površinski sloj zemlje, na dubinu do 7 centimetara, i tu ostaju sve dok temperatura zemljišta ne poraste iznad 5-8 °C, kada ponovo izlaze na površinu i čekaju žrtve.

Međutim, promjene klimatskih uslova dovele su do toga da se krpelji danas mogu naći tokom cijele godine: srećemo ih čak i od januara do decembra, jer zimske temperature u prosjeku više nijesu tako niske kao što su nekada bile.

Naravno njihov broj je tokom zimskih mjeseci mnogo manji nego kada vrijeme otopli, tako da njihov najveći broj imamo i dalje s početkom maja i juna, i u jesenjim mjesecima (septembar).

Krpelji u gradovima

Krpeljima koji su nastanjeni u gradskim sredinama promijenio se ritam života, i ovđe su prisutni cijele godine. Samo im se brojnost mijenja sa promjenom temperature.

Kada se prikače na nekog domaćina (pas, mačka, glodari) i na njemu dočekaju zimski period, u tom slučaju je domaćin taj koji im obezbjeđuje toplotu i hranu, i krpelj nema nikakvu potrebu za zimskim snom.

Ovo je čest slučaj u urbanim sredinama đe cirkuliše veliki broj nevlasničkih životinja i glodara koje se sakrivaju po podrumima, skladištima i sličnim mjestima, donoseći sa sobom krpelje direktno u staništa ljudi.

Krpelji nijesu opasni samo zbog Lajmske bolesti, već zbog čitavog niza oboljenja

Krpelji spadaju u grupu artropoda koji su od izuzetnog biomedicinskog značaja za živi svijet, primarno zbog svoje uloge vektora različitih oboljenja, i zbog neposredno štetnog djelovanja nastalog načinom ishrane – sisanja krvi.

Osim što ovaj hemofagi način ishrane može izazvati i alergijske manifestacije, usljed toksina koje krpelji izlučuju tokom fiksacije na domaćina, oni prenose i mnoštvo infekata kao pravi ili prenosni domaćini, od čega je veliki broj tzv.

zoonotskog karaktera, odnosno mogu preći sa životinja na ljude.

Nije u pitanju samo Lajmska bolest, mada je ona možda najznačajnija. Druge bolesti koje prenose krpelji, a koje su zabilježene i kod nas su: afrička Erlihia spp., Babesia spp., Anaplasma spp. svinjska kuga, Krimsko-kongoanska hemoragična groznica (sa i bez bubrežnog sindroma), Marburg hemoragična groznica, spirotehoza, Theilleria spp. i Q groznica.

S obzirom na ove rizike, a posebno u periodu sezonskog „pika”, važna je preventivna zaštita ljudi i životinja, koja obuhvata zaštitu upotrebom repelenata: kod pasa i mačaka tzv. spot-on preparati, ogrlice ili tablete antiparazitika, a kod ljudi antiparazitici u spreju ili stiku.

Takođe, pod zaštitu spada i mehaničko uklanjanje krpelja, i kontrola nakon uboda na prisustvo uzročnika oboljenja (lajm borealize, babeizoze, anaplazmoze, erlihioze…).

Moguća je i kontrola krpelja u staništima, kroz monitoring biodiverziteta i ekstenziteta prisutnosti određenih vrsta. U tu svrhu pristupa se uređenju zelenih površina košenjem iskrčenjem i čišćenjem rastinja pogodnog za krpelje.

Sljedeća faza je i hemijski tretman zelenih površina. Ova praksa se sprovodi u svim većim gradovima svijeta, uključujući Beograd, đe je tretman krpelja na zelenim površinama u istom periodu kada je i suzbijanje komaraca.

Antrfile: Život i priključenija krpelja

Krpelji imaju bogat životni put. Kao i svi zglavkari počeli su svoj uspon u Devonu, i nastavili uspješno svojim putem narednih 136 miliona godina, i dan danas su tu među nama.

Tijelo krpelja je ovalnog oblika, dorzo-ventralno spljošteno. Na leđima postoji leđni štit koji kod mužjaka pokriva cijelo tijelo, a kod ženki samo prednji dio tijela. Boja tijela gladnih krpelja je obično žuta, braon ili tamna a nasišanih ženki je olovno-sive boje, rjeđe svijetložuta ili crvenkasta.

Najčešće domaćine predstavljaju sisari, ali u nedostatku njih mogu se naći na pticama i gmizavcima. Najviše se nalaze u travnatim i žbunastim zajednicama (šume, parkovi, stepe, savane), a mogu se lako prilagođavati različitim uslovima sredine, tako da se nalaze i u objektima za smještaj i boravak životinja i u stambenim objektima.

Životni ciklus krpelja se može podijeliti na period hranjenja kada su pričvršćeni za domaćina (5%) i slobodnoživeći period, kada je u potrazi za domaćinom i kraćim periodima mirovanja.

Oni pronalaze plijen putem posebnih hemoreceptora koji reaguju na hemijska jedinjenja u vazduhu i prepoznaju ugljen-dioksid, mliječnu kiselinu, amonijak, kao i kod svih sisara prepoznatljivu butansku kiselinu. Ovi receptori su smješteni u organu koji se nalazi na prvom paru nogu. Pored receptora za ove univerzalne hemijske komponente, tu su smješteni i receptori za specifične mirise pojedinih vrsta domaćina. Isto tako reaguju i na pojedine zvuke (tako R. sanguineus privlači lajanje pasa). Prisustvo jedinki suprotnog pola koji luči feromone takođe utiče na aktivnost krpelja, s obzirom na to da se većina njih može pariti tek poslije krvnog obroka.

IZVOR:

https://klima101.rs/krpelji-sezona-srbija/

Ne propustite novosti, savjete i priče o zaštiti životne sredine koje redovno dijelimo.

Zaprati Zeleni talas na Instagramu

Lajkuj Zeleni talas na Facebooku

Zaprati Zeleni talas na X-u

Zaprati Zeleni talas na YouTube kanalu